Słysząc “detektyw”, zdecydowana większość osób wyobraża sobie tajemniczego mężczyznę z lupą w kieszeni oraz papierosem w buzi. Mitów na temat detektywów jest bardzo dużo. W dzisiejszym artykule przedstawiamy szereg najistotniejszych informacji o tym, kim dokładnie jest detektyw oraz jakie obowiązki wykonuje. Jest to lektura obowiązkowa dla każdego, kto w najbliższym czasie chciałby skorzystać z usług detektywa.
Detektyw, czyli kto? Jak definiuje się detektywa w Polsce i na świecie?
Warto wiedzieć, że pod pojęciem “detektyw” rozumie się zupełnie inne osoby w Polsce i na świecie. W naszym kraju zazwyczaj uważa się, że jest to tylko i wyłącznie prywatny śledczy, czyli cywil, który w zamian za pieniądze wykonuje często bardzo nietypowe usługi na rzecz swoich klientów. Tego typu poglądy na zawód detektywa wspiera także polskie prawodawstwo od najdawniejszych lat, ponieważ na ziemiach polskich nigdy nie istniała państwowa posada, której nadano nazwę adwokat. Najbliższą profesją adwokatowi był urząd sędziego śledczego, który obowiązywał w okresie międzywojennym. Sędzia śledczy był odpowiedzialny za prowadzenie śledztwa oraz zbieranie dowodów. Gdy dowody zostały zebrane, sędzia śledczy przekazywał ją prokuratorowi. Prokurator następnie decydował o tym, czy postawić zarzuty oskarżonemu czy też nie. Sędzia śledczy miał bardzo dużą niezależność od organów państwa. Jego autonomia powodowała, że cieszył się on dużym zaufaniem wśród polskiego społeczeństwa.
W innych krajach niż Polska detektyw to często tytuł przysługujący osobom zajmującym konkretne stanowisko bądź stopnie w administracji policji. W niektórych przypadkach jest to również tytuł przysługujący wszystkim osobom służącym w pionie dochodzeniowo-śledcznym. Czasami, aby móc uzyskać tytuł detektywa, niezbędne jest najpierw zdanie specjalnego państwowego testu. W innych krajach obowiązują również takie zasady, które do zostania detektywem wymagają wzięcia udziału w bardzo długich szkoleniach organizowanych w akademiach policyjnych oraz uczestnictwa w bardzo wielu praktykach pod okiem doświadczonych policjantów. w
W języku angielskim słowo “detektyw” oznacza także szereg rozmaitych profesji. Dla przykładu: “shop detective” oznacza ochroniarza w sklepie, z kolei “hotel detective” to osoba, która odpowiada za bezpieczeństwo a także prowadząca dochodzenia w niewielkich sprawach, które dotyczą funkcjonowania danego hotelu. Ciekawa informacja jest taka, że prywatny detektyw o wiele częściej określany jest jako “private investigator”, co oznacza “prywatny śledczy”.
Zawód detektywa a polskie przepisy prawne
Profesja detektywów w bardzo dokładny sposób została opisana w polskich przepisach prawnych. Począwszy od 2001 roku wykonywanie tej profesji reguluje ustawa o usługach detektywistycznych. Dokument ten bardzo wiele razy nowelizowano, jednak najważniejsze założenia ustawy pozostają niezmienne. I trzeba przyznać, iż są one dla prywatnych detektywów wręcz okrutne.
Jak wskazuje polska ustawa o detektywach, detektyw nie posiada jakichkolwiek dodatkowych uprawnień niż te, które przysługują “zwyczajnym” ludziom. Polskie przepisy zapisane w ustawie o usługach detektywistycznych wskazują, iż detektywom przysługuje prawo do przetwarzania danych osobowych osób, które zostały zdobyte bez ich zgody oraz uzyskiwać informacje od osób fizycznych, osób prowadzących swoje działalności gospodarcze oraz od instytucji publicznych na szczeblu samorządowym i krajowym.
Trzeba przyznać, że liczba uprawnień detektywów jest naprawdę niewielka. Jednocześnie należy także zauważyć, że osoby prywatne nieposiadające licencji detektywa także mogą bez żadnego problemu uzyskiwać dowolnie wybrane informacje od jakiejkolwiek osoby. Jednocześnie polskie przepisy prawne stanowczo zakazują detektywom korzystać z takich środków, do których dostępu nie mają zwyczajni obywatele. W teorii stosowanie podsłuchów przez detektywa jest tak samo nielegalne, jak gdyby założyła je osoba prywatna.
Ustawa o usługach detektywistycznych nakłada również na detektywów całą masę obowiązków i obostrzeń. Mowa tutaj o tym, iż są oni zobowiązani do postępowania zgodnie z jasno określonymi zasadami etyki. Nie mogą korzystać z jakichkolwiek metod czy środków technicznych, do których korzystania upoważnione są służby. Ponadto, wszystkie umowy pomiędzy detektywem a klientem muszą być spisywane. Każdy detektyw po zakończeniu sprawy musi stworzyć specjalny raport dla klienta, w którym będą dokładnie opisane rezultaty podjętych przez niego działań. Detektyw musi również zawsze nosić przy sobie licencję. Jego obowiązkiem jest okazywanie jej na żądanie każdego, kto prowadzi z nim jakiekolwiek czynności.
Kto może zostać detektywem?
Aby móc wykonywać zawód detektywa, nie trzeba spełniać żadnych restrykcyjnych wymogów. W tym zakresie polskie przepisy uległy jakiś czas temu złagodzeniu. Nie jest już konieczne zdawanie trudnego egzaminu państwowego. Do uzyskania licencji detektywa uprawniona jest każda osoba z polskim obywatelstwem, która ukończyła 21. rok życia, ma średnie wykształcenie a ponadto nie toczy się przeciwko niemu żadne postępowanie karne.
